Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας (2023–25) εφάρμοσε ένα πολυδιάστατο στεγαστικό πρόγραμμα, με έμφαση σε δάνεια προς νέους και αξιοποίηση υφιστάμενων πόρων, παρά σε μεγάλες κρατικές κατασκευές κατοικιών. Οι κύριες δράσεις («Σπίτι μου», «Ανακαινίζω – Νοικιάζω», «Κάλυψη», «Στέγαση & Εργασία», κοινωνική αντιπαροχή ΔΥΠΑ) έχουν συνολικό προϋπολογισμό περίπου €1–1,2 δισ. (συν χρηματοδότηση από τράπεζες) και ποικίλα επίπεδα απορρόφησης. Ακολουθεί η επικαιροποίηση κάθε μέτρου:

• «Σπίτι μου»: Χαμηλότοκα στεγαστικά δάνεια σε νέους 25–39 ετών για απόκτηση πρώτης κατοικίας. Το πρόγραμμα χρηματοδοτήθηκε από το Ταμείο Ανάκαμψης (δάνεια RRF) σε συνεργασία με τις τράπεζες. Προϋπολογισμός: Αρχική φάση ~€500 εκατ. (RRF) + ισόποσα από τράπεζες, επεκτάθηκε σε «Σπίτι μου 2» με συνολικό προϋπολογισμό €2 δισ. (1 δισ. από το RRF με μηδενικό επιτόκιο + 1 δισ. από τις τράπεζες) ​fortunegreece.com. Το κράτος ουσιαστικά παρέχει το 50% του δανείου άτοκα, μειώνοντας το επιτόκιο για τον δανειολήπτη ~2% ή περισσότερο. Στόχος/Ωφελούμενοι: 20.000 νέοι ή νέα ζευγάρια να αποκτήσουν πρώτη κατοικία έως €150.000 αξίας ​fortunegreece.com. Απορρόφηση: Η ζήτηση υπήρξε τεράστια (40.000+ αιτήσεις στην Α’ φάση έως 9/2023) ​kathimerini.gr. Μέχρι τον 1/2025 υπήρχαν 45.000 αιτήσεις στη Β’ φάση και ~4.664 δάνεια (€560 εκατ.) είχαν ήδη εγκριθεί, καλύπτοντας ~28% του προγράμματος ​cnn.gr. Ωστόσο, η εκταμίευση είναι πιο αργή: αναφέρεται ότι ενώ ~20.000 αιτήσεις προεγκρίθηκαν, μόνο ~1.700 αγορές είχαν ολοκληρωθεί μέχρι τέλη 2024 ​thetoc.gr. Απόδοση: Το μέτρο στηρίζει άνω των 7.500 νέων έως τώρα να αποκτήσουν στέγη (πολλοί ακόμα σε διαδικασία). Το κόστος για το Δημόσιο είναι έμμεσο – η διάθεση RRF δανείων (επιστρέφονται από τους ωφελούμενους) και η ευκαιμιακή απώλεια τόκων. Κάθε ωφελούμενος απολαμβάνει όφελος τόκων π.χ. ~€15–20 χιλ. στη διάρκεια του δανείου (κόστος που επωμίζεται το κράτος μέσω του άτοκου κεφαλαίου). Προβλήματα/Ρεαλισμός: Το πρόγραμμα ανέδειξε την έλλειψη διαθέσιμων κατοικιών έως €150k σε πολλές περιοχές, με αποτέλεσμα αρκετοί δικαιούχοι να μην βρίσκουν σπίτι εντός προθεσμίας ​kathimerini.gr. Παρ’ όλα αυτά, η κυβέρνηση αύξησε το όριο αξίας στις €200k στη Β’ φάση και χαλάρωσε εισοδηματικά κριτήρια​ hellenicnews.com. Συνολικά, το «Σπίτι μου» πέτυχε υψηλή συμμετοχή, ενεργοποιώντας αδρανή αποθέματα δανεισμού. Είναι ένα δημοσιονομικά “φθηνό” μέτρο (αφού χρησιμοποιεί φθηνό δανεισμό ΕΕ αντί για επιδοτήσεις) με άμεσο αντίκτυπο στην ιδιοκατοίκηση νέων.
• «Ανακαινίζω – Νοικιάζω»: Επιδοτήσεις ιδιοκτητών για επισκευή κενών διαμερισμάτων και εκμίσθωσή τους. Προϋπολογισμός: Πιλοτικά €50 εκατ. το 2023 ​ekathimerini.com, με σχέδιο κλιμάκωσης. Στην επικαιροποίηση του Ελλάδα 2.0 προτάθηκε αύξηση χρηματοδότησης σε €200 εκατ. από το RRF ​kathimerini.gr. Στόχος: Απευθύνεται σε ιδιοκτήτες ακινήτων έως 100 τ.μ. που είναι κενά και χρειάζονται επισκευές ​ekathimerini.com. Το κράτος καλύπτει μέρος του κόστους ανακαίνισης (δωρεάν επισκευαστικό δάνειο ή επιδότηση εργασιών) με αντάλλαγμα ο ιδιοκτήτης να νοικιάσει το σπίτι για X χρόνια. Αναμενόμενα αποτελέσματα: Με €50 εκατ. μπορούν να ανακαινιστούν μερικές χιλιάδες σπίτια (π.χ. 2.500–5.000 κατοικίες ανάλογα το ύψος επιδότησης). Η επέκταση στα €200 εκατ. θα μπορούσε να φέρει ~10.000+ ανακαινίσεις. Απορρόφηση: Το πρόγραμμα ξεκίνησε τέλη 2023 – οι πρώτες αιτήσεις υποβλήθηκαν, ωστόσο η πλήρης ανάπτυξη συνδέεται με την έγκριση των επιπλέον κονδυλίων RRF μέσα στο 2024. Συνολική απόδοση: Μέχρι αρχές 2025 η δράση βρισκόταν σε εξέλιξη (βελτιωμένη εκδοχή τέθηκε σε εφαρμογή ταυτόχρονα με τα άλλα προγράμματα ενεργειακής αναβάθμισης) ​ekathimerini.com​ ekathimerini.com. Η αποτελεσματικότητα θα κριθεί από το πόσοι ιδιοκτήτες θα συμμετάσχουν – πολλοί ίσως διστάζουν να δεσμευτούν σε κοινωνικό ενοίκιο. Το μέτρο όμως πιάνει έναν κρίσιμο τομέα: αξιοποίηση των >700.000 κενών κατοικιών (ΕΛΣΤΑΤ) στη χώρα. Κόστος ανά ωφελούμενο: Αν ένα διαμέρισμα στεγάσει μία νέα οικογένεια με επιδότηση €10k, το κράτος δαπανά €10k/νοικοκυριό – πολύ χαμηλότερα από το να κατασκευάσει νέο σπίτι. Η δημοσιονομική επίδοση είναι καλή, αν και η απορρόφηση ως τώρα ήταν αργή (απαιτείται γραφειοκρατική διαδικασία, συνεργασία με ιδιοκτήτες).
• «Κάλυψη»: Δωρεάν στέγη (κάλυψη ενοικίου) για ευάλωτους νέους 25–39 ετών. Προϋπολογισμός: Περί τα €25–30 εκατ. (εθνικοί πόροι), αφού περιλαμβάνει αποκλειστικά επιδότηση ενοικίων. Στόχος: Να στεγαστούν 3.000 ωφελούμενοι νέοι (ή οικογένειες) με αξιοποίηση τουλάχιστον 1.000 κατοικιών του ιδιωτικού τομέα ​m.facebook.com​capital.gr. Οι κατοικίες προέρχονται κυρίως από το απόθεμα του πρώην προγράμματος ΕΣΤΙΑ (διαμερίσματα που φιλοξενούσαν πρόσφυγες και έμειναν κενά) ​eea.gr​capital.gr. Μηχανισμός: Το κράτος (Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής) νοικιάζει από τον ιδιώτη για 3 έτη και το υπομισθώνει δωρεάν στον δικαιούχο. Κάλυψη κόστους: 100% του ενοικίου για 3 χρόνια + έξοδα μετακόμισης/ΔΕΚΟ για τον ωφελούμενο​ eea.gr​eea.gr. Ανά κατοικία δεν δίνονται πάνω από τα ποσά που ίσχυαν στο ΕΣΤΙΑ (π.χ. ~€5/τ.μ. μηνιαίως) ​taxheaven.gr, άρα ένα διαμέρισμα 75τ.μ. λαμβάνει ~€375/μήνα. Κόστος ανά ωφελούμενο: ~€4.500/έτος ή €13.500 στην 3ετία για στέγαση ενός νοικοκυριού. Απορρόφηση: Μέχρι τέλη 2024 είχαν ενταχθεί ~300 ακίνητα σε 44 Δήμους και στεγάστηκαν ~380 άτομα​ eea.gr – σχετικά μικρό ποσοστό του στόχου (≈12%). Η πρώτη οικογένεια εγκαταστάθηκε το Μάρτιο 2023​ acci.gr. Η συμμετοχή ιδιοκτητών ήταν μέτρια, πιθανώς λόγω ανησυχιών για φθορές ή καθυστερήσεις πληρωμών. Παρά ταύτα, το πρόγραμμα επεκτείνεται γεωγραφικά και παραμένει ανοικτό (προσκλήσεις σε ιδιοκτήτες και δικαιούχους έως 9/2024) ​eea.gr. Συνολική απόδοση: Το «Κάλυψη» αντιμετωπίζει άμεσα την ακραία στεγαστική ανάγκη των πιο ευάλωτων (νεαρές οικογένειες με ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, ΑμεΑ, άστεγοι υπό επανένταξη, θύματα βίας κ.α. ​eea.gr). Είναι κοινωνικά στοχευμένο αλλά αριθμητικά μικρό. Δημοσιονομικά, το κόστος του είναι περιορισμένο και πλήρως απορροφήσιμο στον κρατικό προϋπολογισμό (π.χ. €5–10 εκατ. ανά έτος, ποσό αμελητέο ως ποσοστό ΑΕΠ). Το κρίσιμο είναι η εξεύρεση αρκετών κατάλληλων κατοικιών – κάτι που απαιτεί περαιτέρω κίνητρα στους ιδιοκτήτες ή/και πίεση σε περιοχές με πολλά κενά σπίτια.
• «Στέγαση & Εργασία»: Πρόγραμμα επανένταξης αστέγων μέσω εξασφάλισης κατοικίας και παράλληλης εργασιακής στήριξης. Προϋπολογισμός: ~€10 εκατ. (χρηματοδότηση από Υπουργείο Εργασίας και ΔΥΠΑ). Το πρόγραμμα ξεκίνησε πιλοτικά επί προηγούμενης κυβέρνησης και συνεχίστηκε από τη ΝΔ. Ωφελούμενοι: Άστεγοι και οικογένειες σε δρόμο/δομές – μικρός αριθμός (ενδεχομένως μερικές εκατοντάδες σε μεγάλες πόλεις). Παροχές: Κάλυψη ενοικίου για 1–2 έτη, επίδομα επανένταξης, συμβουλευτική και ένταξη σε εργασία μέσω ΔΥΠΑ. Απορρόφηση: Δεδομένα τέλη 2023 δείχνουν χαμηλή συμμετοχή (ενδεικτικά, στην προηγούμενη φάση 2018–20 ωφελήθηκαν ~400 άτομα πανελλαδικά). Η ΝΔ επέκτεινε γεωγραφικά το πρόγραμμα και το ενέταξε σε ενιαία στρατηγική στέγασης. Παρόλα αυτά, λόγω του δύσκολου προφίλ των ωφελουμένων (μακροχρόνια άστεγοι), η πρόοδος είναι σταδιακή. Συνολική απόδοση: Το πρόγραμμα έχει υψηλό κοινωνικό αντίκτυπο ανά ωφελούμενο (κυριολεκτικά βγάζει ανθρώπους από το δρόμο), αλλά ο συνολικός αριθμός ωφελουμένων είναι μικρός. Δημοσιονομικά, είναι χαμηλού κόστους και συγχρηματοδοτείται και από Ευρωπαϊκούς πόρους (ΕΚΤ μέσω ΠΕΠ). Η συνέχισή του ως μόνιμου εργαλείου κρίνεται σημαντική ανεξαρτήτως κυβέρνησης.
• «Κοινωνική Αντιπαροχή» (ΔΥΠΑ): Αξιοποίηση δημόσιων οικοπέδων για ανέγερση κοινωνικών κατοικιών μέσω σύμπραξης με ιδιώτες. Πρόκειται για νέο μοντέλο (νόμος 5006/2022) που ουσιαστικά επανενεργοποιεί την στεγαστική πολιτική του πρώην ΟΕΚ. Στόχος: 2.500 κατοικίες σε δημόσιες εκτάσεις της ΔΥΠΑ, που θα διατεθούν με χαμηλά ενοίκια σε 5.000 νέους (κυρίως ζευγάρια)​ insider.gr. Μηχανισμός: Η ΔΥΠΑ προκηρύσσει διαγωνισμό όπου παραχωρεί δικαίωμα αξιοποίησης δημοσίων ακινήτων (π.χ. οικόπεδα πρ. ΟΕΚ) σε ιδιώτες κατασκευαστές. Ο ανάδοχος θα ανεγείρει σύγχρονα συγκροτήματα κατοικιών (ενδεχομένως με μικτό μοντέλο – μέρος κοινωνικές κατοικίες, μέρος εμπορική εκμετάλλευση) ​insider.gr. Κόστος: Μηδενικό για το Δημόσιο σε όρους άμεσων δαπανών​ insider.gr, καθώς το κράτος συνεισφέρει μόνο το οικόπεδο. Ο ιδιώτης αναλαμβάνει το κόστος κατασκευής και σε αντάλλαγμα αποκτά δικαιώματα αξιοποίησης (π.χ. εκμετάλλευση εμπορικών χώρων ή μέρος των κατοικιών σε αγοραία τιμή). Οι 2.500 κατοικίες που θα προκύψουν θα παραχωρηθούν/μισθωθούν μέσω ΔΥΠΑ σε δικαιούχους με κοινωνικά κριτήρια (εισόδημα, οικογενειακή κατάσταση κ.λπ.) ​insider.gr. Χρηματοδότηση: Εφόσον το κράτος δεν δαπανά χρήμα αλλά περιουσία, το “κόστος” είναι η ευκαισία αξία της γης. Αυτή όμως εν τέλει μετατρέπεται σε κοινωνικό όφελος. Εξέλιξη 2023–25: Μέχρι τον 2/2025 έτρεχε η νομοθετική προετοιμασία – το σχετικό νομοσχέδιο παρουσιάστηκε στο Υπουργικό Συμβούλιο (26/2/2025) ​insider.gr. Οι πρώτοι διαγωνισμοί προγραμματίζονται (π.χ. για το πρώην εργοστάσιο ΧΡΩΠΕΙ στον Πειραιά)​ ot.gr. Κατά τη διάρκεια 2023 έγιναν καταγραφές: 11 ώριμες εκτάσεις (75 στρέμματα) είναι έτοιμες προς αξιοποίηση​ imerisia.gr. Αξιολόγηση: Η κοινωνική αντιπαροχή είναι φιλόδοξη και πρωτόγνωρη για πρόσφατη ελληνική εμπειρία. Ρεαλισμό: Προσφέρει λύση χωρίς δημοσιονομικό βάρος, αλλά εξαρτάται από το ενδιαφέρον και την εμπιστοσύνη ιδιωτών. Αν οι όροι δεν είναι ελκυστικοί, οι διαγωνισμοί μπορεί να καθυστερήσουν ή να αποβούν άγονοι. Η κυβέρνηση εκτιμά ότι το 2025 θα ξεκινήσει η ανέγερση των πρώτων κατοικιών. Δεδομένου ότι η υλοποίηση είναι πολυετής, μέχρι το 2025 δεν υπήρχαν ακόμα απτά αποτελέσματα (ολοκληρωμένες κατοικίες) – όμως έχει τεθεί σε ράγες ένα μοντέλο που, αν πετύχει, μπορεί να αποδώσει χιλιάδες κατοικίες χωρίς άμεσο δημοσιονομικό αποτύπωμα.

Συνολική αποτίμηση πολιτικής ΝΔ 2023–25: Η ΝΔ επέλεξε μέτρα με χαμηλό άμεσο κόστος για το Δημόσιο, αξιοποιώντας: δανειακά εργαλεία (RRF), ιδιωτικά κεφάλαια (τράπεζες, επενδυτές), και υπάρχουσα ακίνητη περιουσία. Ο εγγεγραμμένος προϋπολογισμός για τις δράσεις (κρατική συμμετοχή) ήταν γύρω στα €1 δισ.: €500 εκ. για δάνεια + €50 εκ. Ανακαινίζω + €25 εκ. Κάλυψη + κονδύλια ΔΥΠΑ/υπ.Εργασίας για μικρά προγράμματα. Η απορρόφηση ως το 2025 ποικίλει: υψηλή στα δάνεια (εντάχθηκαν χιλιάδες δικαιούχοι), χαμηλότερη στα κοινωνικά ενοίκια (Κάλυψη) και υπό υλοποίηση στα σκέλη νέας προσφοράς κατοικιών (ανακαινίσεις, αντιπαροχή). Σε αριθμούς, ωφελούμενοι μέχρι αρχές 2025: ~10.000 νέοι (σε εξέλιξη) μέσω δανείων, ~380 ευάλωτοι μέσω Κάλυψη, λίγες δεκάδες άστεγοι μέσω «Στέγαση & Εργασία», και μηδέν ακόμα μέσω του κατασκευαστικού προγράμματος (καθώς βρίσκεται στη φάση προκήρυξης). Η συνολική απόδοση συνεπώς είναι μέτρια ως προς την αύξηση διαθέσιμων κατοικιών τώρα, αλλά έθεσε βάσεις (δάνεια, ΣΔΙΤ σε ακίνητα) που ενδέχεται να αποδώσουν καρπούς μελλοντικά.

Η στεγαστική πρόταση GenRent του ΠΑΣΟΚ–Κινήματος Αλλαγής (παρουσιάστηκε 3 Απριλίου 2025) περιλαμβάνει έξι βασικούς άξονες. Κεντρικός στόχος είναι μια “δεξαμενή κοινωνικών κατοικιών” ~40.000 κατοικιών με προσιτά ενοίκια σε βάθος 5ετίας​ pasok.gr​ newsbomb.gr. Ακολουθεί ανάλυση των μέτρων και εκτίμηση κόστους τους:

• Κατασκευή 5.000 νέων κατοικιών: Προβλέπεται η ανέγερση 5.000 κοινωνικών κατοικιών μέσω νεοσύστατης Δημόσιας Εταιρείας Διαχείρισης Ακινήτων (ΔΕΔΙΑ) ​pasok.gr. Με μέσο κόστος κατασκευής ~€1.500/τ.μ. λόγω αυξημένων τιμών υλικών και εργασίας​ eleftherostypos.gr, κάθε κατοικία 80 τ.μ. εκτιμάται στα €120.000. Άρα συνολικό κόστος ~€600 εκατ. για 5.000 μονάδες (προ ΚΦΠΑ/οικοπέδου). Το κόστος ανά ωφελούμενο νοικοκυριό ~€120.000, συγκρίσιμο με διεθνή πρότυπα κοινωνικής κατοικίας. Προβλέπεται χρηματοδότηση από εθνικούς πόρους, την ΕΤΕπ ή Ευρωπαϊκά Ταμεία (π.χ. νέο ΕΣΠΑ 2021–27), καθώς και αξιοποίηση δημόσιας γης για μείωση κόστους.
• Ανακαίνιση 40.000 κατοικιών: Το σχέδιο δημιουργεί “δεξαμενή” κενών διαμερισμάτων (~40.000) που ιδιοκτήτες θα διαθέτουν στο κράτος, το οποίο θα τα ανακαινίζει και θα τα προσφέρει με χαμηλό ενοίκιο ​newsbomb.gr. Κύριο κόστος εδώ είναι οι επιδοτήσεις ανακαίνισης. Αν υποτεθεί μέσο κόστος €15–20 χιλ. ανά κατοικία (για βασικές επισκευές/ενεργειακή αναβάθμιση), η δημόσια δαπάνη εκτιμάται €600–800 εκατ. για 40.000 σπίτια. Αυτό το κόστος μπορεί να μειωθεί μέσω συγχρηματοδότησης: οι ιδιοκτήτες θα επωφελούνται από τα μελλοντικά ενοίκια και φοροκίνητρα (βλ. επόμενη ενότητα), άρα το κράτος μπορεί να καλύψει μέρος του κόστους (π.χ. μέσω κονδυλίων Ταμείου Ανάκαμψης ή δανείων ΕΤΕπ). Η ένταξη κατοικιών θα γίνει σταδιακά, ~8.000 ανά έτος, ώστε οι δημοσιονομικές επιβαρύνσεις να κατανεμηθούν σε 5ετία. Κόστος ανά ωφελούμενο: Αν κάθε κατοικία στεγάσει 2–3 άτομα, το κόστος ανακαίνισης ανά ωφελούμενο πολίτη ~€7.000–10.000, με σημαντικό κοινωνικό αντίκτυπο καθώς αυξάνεται η προσφορά προσιτών ενοικίων.
• Φορολογικές απαλλαγές για προσιτά ενοίκια: Ιδιοκτήτες που θα εντάξουν τα ακίνητά τους στη ΔΕΔΙΑ (ή γενικά στη “δεξαμενή” κοινωνικής κατοικίας) θα έχουν μειωμένη ή μηδενική φορολογία εισοδήματος ενοικίων για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα​ pasok.gr. Αυτή η φοροελάφρυνση είναι έμμεσο κόστος: διαφυγόντα έσοδα για το Δημόσιο. Αν υποθέσουμε 40.000 κατοικίες με μέσο ετήσιο ενοίκιο €3.600 (300€/μήνα) και φορολογικό συντελεστή 15%, η απώλεια εσόδων θα είναι ~€21,6 εκατ. ετησίως (ή έως €108 εκατ. στην 5ετία). Το κόστος ανά κατοικία ~€540/έτος σε χαμένα φοροέσοδα. Ωστόσο, αυτό μπορεί να θεωρηθεί επένδυση για χαμηλότερα ενοίκια ~30-40% ​newsbomb.gr – όπως δείχνει το παράδειγμα της Βιέννης όπου ανάλογες πολιτικές μείωσαν τα γενικά ενοίκια ~15-20% ​newsbomb.gr. Επίσης, η ενεργοποίηση κλειστών κατοικιών θα αποφέρει έμμεσα έσοδα (ΦΠΑ σε υλικά ανακαίνισης, τόνωση αγοράς).
• Περιορισμοί Airbnb και Golden Visa: Σε ζώνες υψηλής στεγαστικής πίεσης, η νέα Διεύθυνση Κατοικίας θα μπορεί να εισηγείται όριο στις βραχυχρόνιες μισθώσεις (τύπου Airbnb) καθώς και κατάργηση του προγράμματος Golden Visa σε αστικά κέντρα, μικρά νησιά και Θράκη ​pasok.gr​pasok.gr. Αυτά τα ρυθμιστικά μέτρα έχουν έμμεσες οικονομικές επιπτώσεις:
• • Βραχυχρόνιες μισθώσεις: Περιορισμοί (π.χ. ανώτατος αριθμός ημερών ή ακινήτων) ενδέχεται να μειώσουν τα φορολογητέα έσοδα από Airbnb. Όμως εκτιμάται ότι θα απελευθερώσουν κατοικίες για τη μακροχρόνια μίσθωση, μειώνοντας τα ενοίκια. Το καθαρό δημοσιονομικό αποτέλεσμα είναι αμφίρροπο: ενδεχόμενη μείωση εισπράξεων από ΦΠΑ τουριστικής δραστηριότητας, αλλά εξοικονόμηση για νοικοκυριά που θα δαπανούν λιγότερο για ενοίκιο (αυξάνοντας την κατανάλωση αλλού).
  • Golden Visa: Η κατάργηση της Golden Visa σε συγκεκριμένες περιοχές θα μειώσει τις πωλήσεις ακινήτων σε αλλοδαπούς επενδυτές. Από το 2014 έως 2022 το πρόγραμμα προσέλκυσε σημαντικά κεφάλαια (άνω των €2 δισ. συνολικά). Ο περιορισμός του θα οδηγήσει σε διαφυγή επενδυτικών εισροών – π.χ. λιγότερες συναλλαγές ακινήτων (άρα χαμηλότερα έσοδα από φόρο μεταβίβασης 3% και ΦΠΑ νέων κατασκευών 24%). Επίσης χάνεται το παράβολο/τέλος κάθε άδειας Golden Visa. Ενδεικτικά, αν ετησίως εκδίδονταν ~1.000 άδειες σε Αθήνα/τουριστικές περιοχές, η αξία επένδυσης ~€250 εκατ.+ και φορολογικά έσοδα €8–10 εκατ. (μεταβιβάσεις). Αυτά θα μειωθούν. Ωστόσο, η ανακατεύθυνση της ζήτησης σε περιφέρεια (μέσω τροποποίησης της “angel visa” για επενδύσεις εκτός αστικών κέντρων​ pasok.gr) μπορεί να αναπληρώσει μέρος των επενδύσεων αλλού, στοχεύοντας και στην αποσυμπίεση τιμών ακινήτων στα μεγάλα αστικά κέντρα.
• Νέοι δημόσιοι φορείς και διοικητικά κόστη: Προβλέπεται η ίδρυση Διεύθυνσης Κατοικίας στο κράτος (για τις ρυθμίσεις, εύρεση κονδυλίων, συντονισμό δήμων) και ενός Γραφείου Συνηγόρου του Ενοικιαστή (για καταγγελίες/ελέγχους)​ pasok.gr. Επίσης, η ίδρυση της Δημόσιας Εταιρείας Διαχείρισης Ακινήτων (ΔΕΔΙΑ)​ pasok.gr για ανακαινίσεις/διαχείριση κατοικιών. Τα διοικητικά κόστη αυτών των φορέων (μισθοδοσία προσωπικού, λειτουργικά) εκτιμώνται σχετικά χαμηλά σε σύγκριση με τα επενδυτικά μέτρα. Π.χ. ένα νέο κρατικό ΝΠΔΔ με 100 στελέχη μπορεί να κοστίζει €3–5 εκατ. ετησίως. Αυτό είναι <1% της συνολικής στεγαστικής παρέμβασης. Οι φορείς αυτοί ενδέχεται να αντλήσουν χρηματοδότηση ΕΕ (π.χ. τεχνική βοήθεια από Ευρ. Επιτροπή για στεγαστικές πολιτικές). Η αποτελεσματική στελέχωσή τους θα κρίνει την υλοποίηση – το κόστος “γραφειοκρατίας” είναι μικρό μεν, απαραίτητο δε για το συντονισμό του σχεδίου.
• Στέγαση εργαζομένων στον τουρισμό: Προτείνεται η θεσμοθέτηση υποχρέωσης για μεγάλες τουριστικές μονάδες (ξενοδοχεία συγκεκριμένης κατηγορίας/κλινών) να διαθέτουν χώρους διαμονής προσωπικού εντός των εγκαταστάσεών τους, με ελάχιστα τετραγωνικά ανά διαμένοντα​ pasok.gr. Αυτοί οι χώροι απαγορεύεται να χρησιμοποιούνται για τουρίστες και συνδέονται με την άδεια λειτουργίας του ξενοδοχείου. Το μέτρο ουσιαστικά μετακυλίει το κόστος στέγασης των εποχικών εργαζομένων στους εργοδότες (τουριστικές επιχειρήσεις). Δημοσιονομικά, το κράτος έχει κόστος εφαρμογής/ελέγχου (π.χ. έλεγχοι από το Υπ. Τουρισμού), αλλά όχι άμεσο οικονομικό βάρος κατασκευής – οι ιδιώτες θα επενδύσουν σε προσωπικό καταλύματα. Βραχυπρόθεσμα, μπορεί να υπάρχουν έμμεσες απώλειες αν ορισμένες επιχειρήσεις μειώσουν κερδοφορία (άρα φόροι) λόγω του νέου κόστους. Ωστόσο, βελτιώνεται η κοινωνική βιωσιμότητα του τουρισμού, αντιμετωπίζοντας φαινόμενα έλλειψης στεγαστικής μέριμνας (π.χ. εργαζόμενοι που κοιμούνται σε ανεπαρκείς συνθήκες). Το μέτρο κρίνεται με μηδενικό άμεσο δημοσιονομικό αποτύπωμα αλλά απαιτεί αυστηρή εποπτεία για να εφαρμοστεί. Παράλληλα, συμπληρωματικά, το ΠΑΣΟΚ προτείνει τα σπίτια της ΔΕΔΙΑ να δίνουν προτεραιότητα σε εργαζομένους κρίσιμων κλάδων (γιατρούς, αναπλ. καθηγητές, νοσηλευτές, στρατιωτικούς) σε περιοχές που υπηρετούν ​pasok.gr, αντιμετωπίζοντας έτσι και το ζήτημα προσέλκυσης προσωπικού σε απομακρυσμένες ή τουριστικές περιοχές.

Χρηματοδότηση πρότασης ΠΑΣΟΚ: Η υλοποίηση απαιτεί σημαντικούς πόρους αλλά κατανεμημένους πολυετώς. Πιθανές πηγές: (1) Εθνικοί πόροι – π.χ. Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (με ετήσιο κλιμακούμενο κονδύλι ~€150 εκατ. για κατασκευές/ανακαινίσεις). (2) Ευρωπαϊκά Ταμεία – το νέο ΕΣΠΑ 2021–2027 έχει άξονες κοινωνικής ένταξης που θα μπορούσαν να χρηματοδοτήσουν κοινωνική κατοικία. (3) Ταμείο Ανάκαμψης – σημειώνεται ότι το ΠΑΣΟΚ είχε ζητήσει ένταξη περισσότερων δράσεων στέγασης στο Ελλάδα 2.0 ​newsbomb.gr. Αν υπάρξει δυνατότητα αναθεώρησης του RRF ή αξιοποίηση αδιάθετων δανείων του, θα μπορούσαν να διοχετευθούν εκατοντάδες εκατομμύρια σε στεγαστικά έργα. (4) Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) – η ΕΤΕπ συχνά συγχρηματοδοτεί έως 50% έργων κοινωνικής κατοικίας με χαμηλότοκα δάνεια. Π.χ. ένα δάνειο ΕΤΕπ €300–400 εκατ. θα μπορούσε να καλύψει σημαντικό μέρος του κόστους κατασκευής/ανακαίνισης, αποπληρωτέο σε 20–30 έτη. (5) Συνεργασία με ιδιωτικό τομέα – π.χ. συμπράξεις σε κατασκευές ή αξιοποίηση πόρων από φορείς όπως το Ταμείο Παρακαταθηκών & Δανείων. Συνολικά, το πρόγραμμα GenRent έχει εκτιμώμενη δημοσιονομική δαπάνη τάξης €1,2–1,5 δισ. σε ορίζοντα πενταετίας, αλλά αξιοποιεί πολλαπλά εργαλεία ώστε το ετήσιο βάρος να είναι διαχειρίσιμο. Η απόδοση κοινωνικής ωφέλειας (ωφελούμενοι, μείωση κόστους στέγασης, οικονομικός πολλαπλασιαστής από τον κατασκευαστικό τομέα) αναμένεται ιδιαίτερα υψηλή, καθιστώντας την πρόταση ρεαλιστική υπό την προϋπόθεση αποτελεσματικής υλοποίησης.

Κλίμακα ωφελουμένων: Η πρόταση ΠΑΣΟΚ έχει σαφώς μεγαλύτερο δυνητικό αντίκτυπο – στοχεύει σε δεκαπλάσιο αριθμό κατοικιών/νοικοκυριών σε σύγκριση με τις δράσεις της ΝΔ (45.000 vs ~4.000 κατοικίες για ενοίκιο). Η ΝΔ ωστόσο έδωσε ευκαιρία ιδιοκατοίκησης σε 20.000 νέους, το οποίο δεν περιλαμβάνεται στο πλάνο ΠΑΣΟΚ (το οποίο εστιάζει στην ενοικίαση/κοινωνική κατοικία, όχι επιδότηση αγοράς). Έτσι, το ΠΑΣΟΚ απαντά περισσότερο στη μακροχρόνια προσιτή στέγη (ενοίκιο), ενώ η ΝΔ στο όνειρο της ιδιοκτησίας για μια μερίδα νέων.

Κόστος ανά ωφελούμενο: Στις δράσεις δανείων/επιδόματος, η ΝΔ υπερέχει σε οικονομική αποδοτικότητα – π.χ. ~€15k δημόσιο χρήμα ανά νέο που πήρε δάνειο (σε μορφή άτοκου κεφαλαίου) και ~€15k ανά νέο που στεγάστηκε δωρεάν 3 χρόνια. Το ΠΑΣΟΚ σχεδιάζει να δαπανήσει πολύ περισσότερα ανά ωφελούμενο (π.χ. €120k ανά κατοικία που θα μείνει όμως στο δημόσιο απόθεμα επί δεκαετίες). Στις κατασκευές/υποδομές, το ΠΑΣΟΚ αναλαμβάνει μεγάλο upfront κόστος, ενώ η ΝΔ επιδιώκει μόχλευση ιδιωτικών πόρων (μηδενικό άμεσο κόστος αλλά και μηδενική εγγύηση αποτελέσματος). Στο σύνολο του προγράμματος, αν ο στόχος ΠΑΣΟΚ υλοποιηθεί πλήρως, το δημόσιο κόστος/νοικοκυριό θα είναι υψηλότερο αλλά θα αφήσει παρακαταθήκη περιουσιακών στοιχείων (σπίτια). Αντίθετα, οι δαπάνες της ΝΔ ανά ωφελούμενο είναι χαμηλότερες αλλά κυρίως μεταβιβαστικές (δάνεια, επιδόματα) που δεν δημιουργούν πάγια περιουσία.

Βαθμός ρεαλισμού: Το πρόγραμμα ΠΑΣΟΚ είναι πιο φιλόδοξο – εμπεριέχει κινδύνους υλοποίησης (π.χ. χρονικές καθυστερήσεις σε κατασκευές, δυσκολία εύρεσης 40k κατάλληλων κενών κατοικιών, αντίσταση από Airbnb επαγγελματίες κ.α.). Απαιτεί ισχυρή πολιτική βούληση και διοικητική ικανότητα. Αντίθετα, οι παρεμβάσεις της ΝΔ ήταν περιορισμένου ρίσκου: βασίστηκαν σε υπάρχουσες δομές και εθελοντική συμμετοχή (τράπεζες, ιδιοκτήτες). Πέτυχαν εν μέρει (π.χ. τα δάνεια), αλλά δεν “έλυσαν” συνολικά το πρόβλημα. Η στεγαστική κρίση παρέμεινε οξεία (ενοίκια +26% από 2020 ​in.gr) – γεγονός που δείχνει πως τα μέτρα ΝΔ δεν είχαν επαρκή εμβέλεια. Το πλάνο ΠΑΣΟΚ, αν εκτελεστεί, έχει πιθανότητα μεγαλύτερης επίδρασης στην αγορά, αλλά και μεγαλύτερη απαίτηση συντονισμού.

Δημοσιονομικό αποτύπωμα: Η πρόταση ΠΑΣΟΚ θα εγγράψει σημαντικές δαπάνες στους προϋπολογισμούς 2025–2030 (ενδεχομένως €200–300 εκατ. ετησίως). Αυτό αυξάνει το πρωτογενές έλλειμμα βραχυπρόθεσμα, αλλά με την προοπτική κοινωνικής απόδοσης. Αν χρηματοδοτηθεί από ΕΕ κατά μεγάλο μέρος, το βάρος στον εθνικό προϋπολογισμό μειώνεται. Η πολιτική ΝΔ πέτυχε να κρατήσει μικρό δημοσιονομικό αποτύπωμα την περίοδο 2023–25, αλλά αυτό συνεπάγεται ότι η στεγαστική παρέμβαση ήταν περιορισμένης κλίμακας. Με άλλα λόγια, η ΝΔ έδωσε λύσεις σε κάποια νοικοκυριά χωρίς να δαπανήσει πολλά, ενώ το ΠΑΣΟΚ προτείνει να δαπανηθούν περισσότερα για να ωφεληθεί ένα πολύ μεγαλύτερο τμήμα της κοινωνίας.

Κοινωνικός αντίκτυπος & αποδοτικότητα: Το όφελος του σχεδίου ΠΑΣΟΚ είναι πιο συλλογικό και μακροπρόθεσμο: δημιουργεί μια νέα αγορά προσιτής κατοικίας που θα πιέσει τα ενοίκια προς τα κάτω και θα ενισχύσει την κοινωνική συνοχή (θυμίζει μεταπολεμικές πολιτικές εργατικής κατοικίας). Επίσης, αντιμετωπίζει τη στέγαση ως δικαίωμα – όχι ως ατομική υποχρέωση επίλυσης. Από την άλλη, η προσέγγιση ΝΔ είχε άμεσο ατομικό όφελος (ειδικά για όσους πήραν τα φθηνά δάνεια – σημαντική οικονομική ανάσα) αλλά δεν βελτίωσε αισθητά τις γενικές συνθήκες της αγοράς για όσους έμειναν εκτός. Η αποδοτικότητα των δαπανών ΝΔ ήταν υψηλή για τους λίγους (π.χ. κάθε €1 από RRF κινητοποίησε €2 δανείου και έδωσε σπίτι σε έναν νέο), αλλά μηδενική για όσους δεν πληρούσαν κριτήρια ή δεν πρόλαβαν. Η πρόταση ΠΑΣΟΚ στοχεύει σε πλατύτερο αντίκτυπο, π.χ. ακόμη και όσοι δεν πάρουν μια από τις 40k κατοικίες, μπορεί να δουν το ενοίκιό τους στην ιδιωτική αγορά να σταθεροποιείται ή να μειώνεται λόγω της αυξημένης προσφοράς.

Συμπέρασμα συγκριτικής αξιολόγησης: Η ΠΑΣΟΚ – ΚΙΝΑΛ πρόταση αντιπροσωπεύει μια ενεργητική δημόσια παρέμβαση στη στεγαστική κρίση, με μεγάλο κόστος αλλά και δυνητικά διαρθρωτικές λύσεις (δημόσιο απόθεμα κατοικιών, ρύθμιση αγοράς). Η πολιτική της ΝΔ υλοποίησε στοχευμένα και χρηματοδοτικά “έξυπνα” μέτρα που όμως δεν άλλαξαν το συνολικό τοπίο – ήταν απαρχή εθνικής στεγαστικής πολιτικής μετά από χρόνια αδράνειας, αλλά ανεπαρκής σε κλίμακα. Εν τέλει, το ζητούμενο είναι ένα μίγμα των δύο: συνέχεια των επιτυχημένων δράσεων (π.χ. δάνεια νέων, αξιοποίηση κενών σπιτιών) και ενίσχυση με πιο φιλόδοξες κινήσεις (μαζική κατασκευή/ανακαίνιση κατοικιών, ρυθμιστικά μέτρα στην αγορά) για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά το δικαίωμα στη στέγη που – όπως τονίστηκε – «δεν είναι πολυτέλεια ή μπίζνα, αλλά δικαίωμα μιας γενιάς να ζήσει με αξιοπρέπεια» ​pasok.gr.